جوان آنلاین: با وجود رفت و آمد‌های پر تعداد اتباع به کشورمان و به رغم همسایگی با کشور‌هایی که بیماری‌های واگیر در آنها شدت بالایی دارد، به گواهی سازمان بهداشت جهانی، نظام سلامت ایران توانسته است تا پایان ۲۰۲۴ به مدد واکسیناسیون سراسری، بیماری‌های سرخک و سرخجه را از کشورمان حذف کند. حالا آنطور که معاون بهداشت وزارت بهداشت می‌گوید برنامه‌ریزی‌ها به گونه‌ای است که تا ۱۴۰۵ بتوانیم بیماری هپاتیت سی را هم به طور کامل از کشور حذف کند و سلامت جامعه را یک پله دیگر ارتقا بدهیم.
سرخک یک عفونت دوران کودکی است که در اثر نوعی ویروس ایجاد می‌شود. این بیماری زمانی بسیار رایج بود، اما در حال حاضرمی تواند با واکسن کنترل شود. سرخک می‌تواند برای کودکان جدی و حتی کشنده باشد. این بیماری همچنان سالی بیش از ۱۰ هزار کودک زیر پنج سال را در دنیا به کام مرگ فرو می‌برد.
سرخچه یا سرخجه که به آن سرخک آلمانی نیز می‌گویند، عفونتی ویروسی است که باعث ایجاد بثورات پوستی قرمز روی بدن می‌شود. گذشته از بثورات، افراد مبتلا به سرخچه معمولاً تب و غدد لنفاوی متورم دارند. عفونت می‌تواند از طریق تماس با قطرات عطسه یا سرفه فرد آلوده از فردی به فرد دیگر گسترش یابد. نکته مثبت این دو بیماری، اما قابل پیشگیری و کنترل بودن آنها از طریق واکسیناسیون است؛ اقدامی که سال‌هاست در کشور ما انجام می‌شود و توانسته‌ایم تأییدیه سازمان جهانی بهداشت را هم در خصوص ریشه‌کنی این دو بیماری دریافت کنیم. حالا چند سالی است که نظام سلامت علاوه بر سرخک و سرخجه برای ریشه‌کنی بیماری هپاتیت سی هم برنامه دارد و ظاهراً کار به جا‌های خوبی هم رسیده‌است.
تبریک WHO به ایران برای ریشه‌کنی سرخک و سرخجه
همسایه‌های شرقی کشورمان یعنی افغانستان و پاکستان شیوع بالای بسیاری از بیماری‌های واگیر به خصوص سرخک و سرخجه را تجربه می‌کنند و این همسایگی می‌تواند موجب گسترش دامنه شیوع این بیماری‌ها به کشور ما هم بشود. با وجود این، ما توانسته‌ایم با واکسیناسیون گسترده، این بیماری‌ها را کنترل و حتی ریشه‌کن کنیم.
بر این اساس، همین چند روز پیش سازمان بهداشت جهانی، رسماً از حذف سرخک و سرخجه در ایران خبر داد و به وزارت بهداشت کشورمان به خاطر این دستاورد تبریک گفت.
ایران با اجرای برنامه ایمن‌سازی همگانی از دهه ۱۳۶۰ و کمپین واکسیناسیون گسترده سال ۱۳۸۲ که ۳۳ میلیون نفر را تحت پوشش قرار داد، سرخک را حذف کرده‌است. پوشش واکسیناسیون MMR بالای ۹۵ درصد، ایران را در سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۹) به دریافت گواهی حذف سرخک از سازمان جهانی بهداشت رساند، که تا ۱۴۰۲ (۲۰۲۳) حفظ شد.
مدیر منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی در مدیترانه شرقی اعلام کرد که براساس ارزیابی رسمی کمیسیون منطقه‌ای تأیید حذف سرخک و سرخچه (RVC) وابسته به سازمان بهداشت جهانی، جمهوری اسلامی ایران موفق شده‌است به حذف کامل بیماری‌های سرخک و سرخجه تا پایان سال۲۰۲۳ دست یابد. دفتر منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی در نامه‌ای این موضوع را رسماً به وزارت بهداشت ایران اعلام کرده است. دکتر حنان بلخی، مدیر منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی، در این نامه به این خاطر به ایران تبریک گفته و این دستاورد را نقطه عطفی در نظام سلامت کشور خوانده‌است. براساس گزارش کمیسیون منطقه‌ای، ایران با موفقیت معیار‌های بین‌المللی حذف این دو بیماری را محقق کرده‌است. این موفقیت حاصل سال‌ها برنامه‌ریزی منسجم، واکسیناسیون گسترده، نظارت دقیق اپیدمیولوژیک و مشارکت فراگیر نظام سلامت کشور است. حالا هم برنامه ایران برای حذف هپاتیت سی جدی است.
شاخص‌های بین‌المللی حذف هپاتیت C
هپاتیت C نوعی عفونت ویروسی است که باعث التهاب کبد می‌شود و در صورت عدم درمان ممکن است به مشکلات جدی‌تری مانند سیروز کبدی یا حتی سرطان کبد منجر شود. افراد اغلب از طریق تماس خونی ناشی از استعمال درون وریدی مواد مخدر، تجهیزات پزشکی ضدعفونی نشده، و تزریق خون به هپاتیت سی مبتلا می‌شوند. هپاتیت C یکی از شایع‌ترین علل عفونت‌های مزمن کبدی در سراسر جهان است.
حالا آنطور که علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت می‌گوید ایران برای حذف این بیماری هم برنامه دارد.
معاون بهداشت با مرور شاخص‌های سازمان جهانی بهداشت برای دریافت گواهی حذف هپاتیت Cگفت: «برای رسیدن به سطح برنز، باید ۶۰ درصد مبتلایان شناسایی و ۴۰ درصد آنها تحت درمان قرار گیرند. سطح نقره با شناسایی ۷۰ درصد و درمان ۶۰ درصد بیماران محقق می‌شود. در سطح طلایی، این نسبت‌ها به ۸۰ و ۷۰ درصد افزایش می‌یابد، بر این اساس خوشبختانه در مؤلفه‌هایی مانند پوشش واکسیناسیون، ایمنی تزریق، غربالگری خون و انتقال مادر به کودک، ایران در وضعیت بسیار مطلوبی قرار دارد.» وی تأکید کرد: «بر اساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، اگر بتوانیم تا سال ۱۴۰۵ میزان شناسایی و درمان را مطابق اهداف بین‌المللی پیش ببریم، می‌توانیم به مدال برنز و سپس طلا در حذف هپاتیت C دست یابیم. این هدف نه یک شعار، بلکه یک تعهد ملی است.»
برنامه ملی حذف هپاتیت C در ایران
رئیسی در تشریح اجزای برنامه کشوری حذف هپاتیت C اینگونه توضیح داد: «این برنامه بر سه محور استوار است: شناسایی فعال
(active case finding) در گروه‌های پرخطر مانند مصرف‌کنندگان تزریقی، زندانیان، بیماران خاص و پناهندگان؛ ارائه خدمات رایگان تشخیص، مراقبت و درمان و پوشش کامل بیمه‌ای برای جمعیت عمومی.» طبق توضیحات وی از سال ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۶ برنامه‌ریزی کرده‌ایم که با افزایش ظرفیت غربالگری و درمان، به مرور به سطوح بالاتر شاخص‌های حذف برسیم. در حال حاضر حدود ۱۳ تا ۲۱ هزار بیمار سالانه شناسایی می‌شوند که می‌تواند ما را در رسیدن به هدف برنامه برنز تا سال ۱۴۰۵ یاری کند.
تحقق یک واقعیت
رئیسی در سخنرانی‌اش در همایش روز جهانی هپاتیت تصریح کرد: «ایران با وجود هم‌مرزی با افغانستان و پاکستان به‌عنوان دو کشور با بالاترین شیوع بیماری‌های عفونی، در زمینه کنترل بیماری‌هایی، چون سل و مالاریا پیشرفت‌های مهمی داشته‌است.»
به اعتقاد معاون بهداشت وزارت بهداشت دستاورد‌های بهداشتی، حاصل دو دهه تلاش بی‌وقفه در نظام بهداشت کشور است. این دستاورد‌ها اگرچه کمتر دیده می‌شوند، اما ستون‌های پنهان سلامت جامعه هستند؛ درست مانند امنیت که تا زمانی که از بین نرود، قدرش دانسته نمی‌شود.
معاون بهداشت با اشاره به شرایط سخت ناشی از تحریم‌ها، خواستار استمرار حمایت نهاد‌های بین‌المللی شد و گفت: «انتظار داریم در زمینه مطالعات تخمین، استانداردسازی روش‌ها، تقویت زیرساخت‌ها و ادغام مراقبت‌های HIV نیز این همراهی ادامه یابد.»
رئیسی با تأکید بر اینکه این برنامه حذف هپاتیت صرفاً یک ارائه نبوده بلکه تعهدی راهبردی است، گفت: «ما با همکاری تمامی دستگاه‌های مسئول از جمله وزارت کشور، بهزیستی، سازمان زندان‌ها، ستاد مبارزه با مواد مخدر و با مشارکت اساتید و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور، مصمم هستیم این برنامه را به سرانجام برسانیم. دستیابی به حذف هپاتیت C در ایران نه یک رؤیا، بلکه یک واقعیت ممکن است.»
مینو محرز، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی متخصص بیماری‌های عفونی هم در رابطه با برنامه ریشه‌کنی هپاتیت سی در کشور گفت: «با اجرای برنامه‌های گسترده پیشگیری و درمان، به ویژه در حوزه ریشه‌کنی هپاتیت C، امید به کنترل کامل و کاهش شیوع این بیماری در کشور افزایش یافته‌است.»
طبق توضیحات وی در گذشته درمان‌های هپاتیت C عوارض زیادی داشت و بیماری به طور کامل درمان نمی‌شد، اما اکنون با ورود دارو‌های جدید و اجرای برنامه ریشه‌کنی، حذف این بیماری در کشور ممکن شده‌است.
بنا به تأکید محرز سازمان‌های بهداشتی با برنامه‌ریزی دقیق اقدامات مؤثری برای ریشه‌کنی هپاتیت در کشور انجام داده‌اند و امیدواریم به زودی، هیچ فردی به هپاتیت C مبتلا نشود.
